home

Begijnhof 34

Tot circa 1550 werden in Amsterdam houten huizen met puntgevels gebouwd. Daarvan bestaan er nu nog maar twee: Begijnhof 34 (zie foto) en Zeedijk 1.
Dit soort huizen leverde natuurlijk een groot brandgevaar op; na een aantal grote branden verbood het stadsbestuur de bouw van houten gevels. Al na de stadsbranden van 1421 en 1452 was bepaald dat zijmuren van steen gebouwd moesten worden.

Nieuwmarkt 20

De top van de trapgevel versmalt zich trapsgewijs naar boven toe.
Tussen 1600 en 1665 werden de houten puntgevels in snel tempo vervangen door trapgevels van baksteen. In de 17e eeuw werd het stadsbeeld vrijwel bepaald door trapgevels; nu zijn er nog maar een stuk of honderd originele trapgevels over.

vier tuitgevels op de Brouwersgracht

Komen als voorgevel alleen voor bij pakhuizen van 1620-1720. De tuitgevel is een sobere bakstenen gevel met puntdak, de top afgedekt met een zandstenen plaat of klein fronton. De tuitgevel heeft aan de zijkanten een klein aanzetstuk, soms bestaand uit een gewoon vierkant zandstenen plaatje maar ook wel een gekrulde vorm (voluut).
Woonhuizen hebben ook tuitgevels maar dan aan de achterkant waar je niet hoeft te pronken.

Herengracht 378: Louis XIV-stijl

Bakstenen gevel met aan beide zijden een hoek van 90 graden, opgevuld met zandstenen klauwstukken. Halsgevels werden gebouwd van 1640-1780, de nadruk ligt op de eerste helft van de 18e eeuw.
Architect Philip Vingboons is de uitvinder van de halsgevel; de eerste echte halsgevel uit 1636, Herengracht 168, is van zijn hand.
De symetrische Louis XIV-stijl (1700-1740) sluit goed aan bij de halsgevel. De latere Louis XV-stijl (1740-1770) past beter bij de klokgevel, in die periode wordt de klokgevel zeer populair.

meer info over halsgevels? klik hier

Werden gebouwd van 1640-1670. De verhoogde halsgevel is eigenlijk een trapgevel die is teruggebracht tot twee grote treden. De gevel heeft dus aan beide zijden twee hoeken van 90 graden. De hoeken zijn opgevuld met klauwstukken. De verhoogde halsgevel heeft vaak pilasters aangezien die in de periode 1640-1670 in de mode waren (bloeitijd van het Classicisme). Ook frontons op de top en oeils-de-boeuf komen veel voor. Zie hiernaast Prinsengracht 92: rechts de verhoogde halsgevel en links de gewone halsgevel. Links een driehoekig fronton, rechts een halfrond fronton.

De 18e eeuwse verhoogde lijstgevel heeft een rechte lijst die in het midden onderbroken wordt door een ronde verhoging met hijsbalk en vlieringluik. Meestal zeer uitbundige versieringen en ondersteund door barokke consoles. De verhoging heeft mede de functie om het beschamende puntdak (dat bij een rechte kroonlijst zichtbaar is) toe te dekken. De barokstijlen van Louis XIV en XV passen goed bij de verhoogde kroonlijsten.

De Groote Keyser: tweeling van verhoogde lijstgevels barokker kan niet Keizersgracht 244-246

Bij lijstgevels eindigt de gevel in een rechte horizontale lijst. De lijstgevel komt al vanaf 1660 voor, meestal bij de brede paleisachtige herenhuizen, bijvoorbeeld in De Gouden Bocht van de Herengracht. Vaak zijn het classicistische gevels met pilasters. Maar de lijstgevel komt pas in de 19e eeuw echt in de mode. Door het slechte economische tij was het na 1800 gedaan met versieringen in de top. Veel gevels werden gemoderniseerd en van een houten lijst voorzien, geheel volgens de sobere mode en de afgenomen welvaart: een goedkope oplossing als de rijk versierde oude gevel aan vervanging toe was. Een groot deel van de grachtenhuizen heeft nu zo'n rechte lijst waar vroeger een trap-, hals-, of klokgevel prijkte. Pikant is dat vaak nog net een stukje van het statusverlagende puntdak boven de lijst uitsteekt.

kroonlijst die in de 19e eeuw de oorspronkelijke gevel heeft vervangen: het oude puntdak met hijsbalk piept nog boven de lijst uit
	Keizersgracht 673